De belangrijkste centrale bank ter wereld is de Amerikaanse
Fed. Hoewel er centrale banken zijn die ouder zijn, is de oprichting van de Fed
eind 1913 dan ook, in mijn ogen, te zien als het begin van het tijdperk van de
centrale banken. Dit betekent dat de mensheid inmiddels een eeuw lang in dat
tijdperk heeft doorgebracht. Een voor de hand liggende vraag is of het een
succes is geweest. Dat was voor mij de reden boek Geldmoord te schrijven. Kort samengevat:
de centrale banken hebben grandioos gefaald (voor bewijsmateriaal, analyse en
betoog verwijs ik naar Geldmoord).
In dit stuk gaat het mij om een andere zaak, die er wel mee
in verband staat. In mijn ogen is het niet overdreven om te stellen dat de centrale
banken boven de wet staan. Voorbeelden zijn er legio. Bestuursleden kunnen bijvoorbeeld
nauwelijks ontslagen worden, zelfs als de centrale bankiers er een potje van maken,
is er niemand die hen weg kan sturen. Onlangs hebben we daar een prachtig
voorbeeld van gezien.
In de zomer van 2012 is bekend geworden dat Amerikaanse
en de Europese banken op grote schaal de zogeheten Libor-rente gemanipuleerd
hebben. Liborrente is de rente die gebruikt wordt in bijna alle leningen. Er
zijn veel aanwijzingen dat de centrale bankiers in Washington, New York en
Londen er niet alleen van af wisten maar de manipulatie aangemoedigd hebben.
Toch zijn zij buiten schot gebleven bij alle onderzoeken ernaar. Alleen als de centrale
bankiers bij wijze van spreken iemand vermoorden of een soortgelijk vergrijp
plegen, kunnen er maatregelen worden genomen. Maar dat is geen ontslag.
In de statuten van de Europese Centrale Bank bijvoorbeeld valt
in artikel 11.4 te lezen dat als een bestuurslid ‘schuldig wordt bevonden aan
een ernstig vergrijp, het Europese Hof hem verplicht met pensioen kan sturen’. ‘Met
pensioen’ is uiteraard geen ontslag, maar kan zelfs als een beloning worden
gezien: een zeer royaal pensioen voor de rest van zijn leven! Bovendien kan het
Hof niet zelf overgaan tot pensionering. Nee, het Hof mag daarover beslissen
alleen wanneer het bestuur van de ECB het Hof daarom verzoekt. De benoeming van
bestuurders van de centrale banken is overigens vaak handjeklap, waarbij de
zittende bestuurders veel te zeggen hebben over wie hun nieuwe collega wordt. Daarnaast
leggen de centrale banken in de praktijk geen verantwoording af aan wie dan
ook. Op papier is het allemaal prima geregeld, maar in de praktijk komt er heel
weinig van terecht.
Neem de ECB. Formeel gezien legt de president vier keer per
jaar verantwoording af voor het Europees Parlement. Die bijeenkomsten zijn
echter in de praktijk een soort verering van het hoofd van de ECB. Wordt zijn
evenknie in de VS vaak op zijn minst op de korrel genomen in het Amerikaanse
parlement met lastige vragen, in het Europees Parlement is daar geen sprake
van. Die verantwoording stelt ook niets voor, omdat er niets zou gebeuren, zelfs
als het voltallige Europese Parlement zou concluderen dat de ECB totaal heeft
gefaald. De bestuurders zijn immers niet weg te sturen.
De ECB is geen uitzondering met zijn de facto immuniteit
voor wat dan ook, zelfs het grove falen. In de wereld van de centrale banken is
dat een regel. In de Verenigde Staten opereert de Fed bijvoorbeeld achter stevig
gesloten deuren. Elke vraag om informatie en/of uitleg wimpelt de bank af door
te schuilen achter zijn onafhankelijke status en vertrouwelijke activiteiten.
De Fed zelf bepaalt wat de bank aan informatie vrijgeeft, in welke vorm en
wanneer, wat er in de praktijk op neerkomt dat er nauwelijks informatie komt, waar
je als buitenstaander bovendien niets mee kunt. Hoe ver de Fed gaat, bleek in
2001.
Toen kwam aan het licht dat de centrale bank in 1995 is
begonnen met het vernietigen van de uitgebreide notulen van de vergaderingen
van het bestuur, inclusief de gegevens over het stemgedrag van elke bestuurder.
Ook besloot de Fed dat voortaan alleen de door het bestuur goedgekeurde, lees gecensureerde,
notulen openbaar zullen worden gemaakt. De bestuurders kregen de instructie
veel gevoelige discussies buiten de officiële vergaderingen te houden en die
tijdens de gezamenlijke lunches te voeren, wanneer niets genotuleerd wordt.
Zo veel macht geconcentreerd in een instelling die ons
dagelijks leven sterk beïnvloedt (uw hoogste uitgave elke maand, namelijk de
hypotheekaflossing en -rente of de huur, is afhankelijk van het rentebeleid van
de ecb, net als wat u met uw salaris kunt kopen), waarvan de bestuurders niet
gekozen zijn en die in de praktijk geen verantwoording hoeft af te leggen en
waar geen ontslagen kunnen vallen, ongeacht wat men doet of veroorzaakt, is principieel
onjuist en zeer ongewenst.
Of zoals
Milton Friedman het ooit verwoordde: “Any system which gives so much power and
so much discretion to a few men, so that mistakes — excusable or not — can have
such far reaching effects, is a bad system. It is a bad system to believers in
freedom just because it gives a few men such power without any effective check
by the body politic.”
Regelrecht angstaanjagend is het dan ook dat de invloed en
de macht van de centrale banken sinds het begin van de huidige crisis alleen
maar toegenomen is! In de eurozone bijvoorbeeld wordt de ECB nu ook de toezichttsaar.
Politici, economen en centrale bankiers hebben het om de haverklap over
allerlei structurele hervormingen die nodig zijn. Maar een van de
belangrijkste, daar hoor ik nooit iemand over, namelijk over het structureel
hervormen van de centrale banken. Het experiment met centrale banken die over
de waarde van ons geld waken, is faliekant mislukt. Zowel de macht als de
invloed van de centrale banken moeten daarom kleiner worden. Veel kleiner.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten