1971: keerpunt in de moderne economische geschiedenis

In mijn boek ‘Geldmoord’ worden een paar jaartallen genoemd die cruciaal zijn in de moderne economische geschiedenis. 1971, of meer specifiek 15 augustus van dat jaar, is zo een datum. Net als oktober 1978 overigens. 

In dit stuk zoom ik op 1971. Dat jaar mogen we met recht een keerpunt in de moderne economische geschiedenis noemen (heeft ons overigens niet veel goeds gebracht). En omdat een grafiek meer dan 1000 woorden zegt, laat ik een paar grafieken de revue passeren om duidelijk te maken hoe belangrijk 1971 is. 

Huishoudboekje overheden

In de eerste grafiek ziet u de schuld van de Amerikaanse overheid sinds 1900, uitgedrukt in dollars. 

Tot het begin van de Tweede Wereldoorlog was er nagenoeg geen schuld. Na de Tweede Wereldoorlog en de vergadering in Bretton Woods, beginnen we iets van schuld te ontwaren in de grafiek. Het blijft allemaal echter ruimschoots binnen de perken. Tot begin jaren zeventig. Vanaf dat moment gaat het hard, heel hard.  

In de volgende grafiek zien we het begrotingstekort van de Amerikaanse federale overheid sinds 1800.

Tot begin vorige eeuw waren begrotingsoverschotten de regel en tekorten een uitzondering. Het waren altijd de oorlogen die tot een tekort hebben geleid, zoals bijvoorbeeld vanaf 1860. In de jaren daarna woedde er in de VS de Amerikaanse burgeroorlog.

Vervolgens is er een enorm tekort te zien tijdens de Eerste Wereldoorlog, tussen 1914 en 1918 en vervolgens tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanaf – daar hebben we het weer – ca. begin jaren zeventig van de vorige eeuw zijn hoge begrotingstekorten de regel: jaren van lage tekorten om maar te zwijgen van overschotten, zelden voorkomende uitzonderingen.

Nederland

En in Nederland? Hieronder de grafiek die het verschil tussen de inkomsten en uitgaven van de Nederlandse overheid sinds 1900 weergeeft. De cijfers zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het patroon komt bekend voor of niet?

De gemeenschappelijke noemer is dus dat de Amerikaanse overheid vanaf begin jaren 70 aanhoudende en hoge begrotingstekorten kon creëren zonder daarvoor op de vingers getikt te worden.

Toeval?

Het is alles behalve toevallig dat in 1971 de Amerikaanse dollar, en daarmee zo goed als alle Westerse valuta’s, ook de laatste verbinding met goud verloor. Met de loskoppeling van de dollar van goud op 15 augustus 1971 – meer daarover en de gevolgen ervan uitvoerig in Geldmoord – werden de centrale bankiers en de overheden verlost van de laatste kettingen die ze verhinderden ongehinderd en ongestraft ongedekt geld te drukken.

Centrale banken en de overheden zie ik hier als één geheel; de veelgehoorde argumenten zoals dat de centrale banken onafhankelijk zijn, gaan alleen op papier op. In Geldmoord laat ik zien dan de onafhankelijkheid van de centrale banken een fata morgana is, een illusie. Dat de centrale banken onafhankelijk zijn, is zo vaak herhaald dat bijna iedereen ondertussen overtuigd is dat de centrale banken inderdaad zich niets aantrekken van de wensen van de politici in hun landen. Maar als iets vaak herhaald wordt en in de wet wordt bepaald, is uiteraard geen garantie dat het ook waar is.

Ik pleit in Geldmoord dan ook voor een ander stelsel. Niet de herinvoering van de goudstandaard maar een andere ketting is wenselijk. Waarom geen goudstandaard en welke andere ketting wél wenselijk is, is het onderwerp van het laatste hoofdstuk van Geldmoord.