Draghi steekt middelvinger op naar Bundesbank (en DNB?)

Toen de Italiaan Mario Draghi in november 2011 het roer overnam bij de Europese Centrale Bank (ECB) werd hij nog bejubeld – ook door zijn opstelling toen – als een centrale bankier geschoeid op de Duitse leest. Deze week bleek echter overduidelijk dat Draghi gewoon een Italiaanse monetaire wolf is die destijds slechts de Duitse schaapskleren aan had.

De maskers zijn eraf bij Mario Draghi, topman van de Europese Centrale Bank (ECB) en consorten. Het was al bekend dat er binnen het bestuur van de ECB niet alle neuzen dezelfde kant op wijzen. Een belangrijke groep bestuurders van de bank plaatst grote vraagtekens bij het voornemen van de ECB om op grote schaal staatsobligaties, bankleningen, bedrijfsobligaties en alles wat maar op de financiële markten te koop is (behalve goud!) ook daadwerkelijk op te kopen. Maar de President deed er op zijn minst, ogenschijnlijk, alles aan rekening te houden met iedereen, zeker als het om een zeer controversieel iets gaat als het opkopen van staatsobligaties. Dat voornemen is zelfs zo controversieel dat het Europese Hof van Justitie moet oordelen of het wel te rijmen is met de Europese regels.

Sinds deze week weten we echter dat die opstelling van Draghi een klucht is geweest. De schaapskleren zijn eraf, de Italiaanse wolf moet nu toch wel voor iedereen zichtbaar zijn.

Op een vraag of Draghi voor dat opkoopprogramma unanimiteit nodig heeft, was hij duidelijk: “We don’t need to have unanimity.” Niet verhullend, wat des centrale bankiers is, of langdradig, maar kort en krachtig, wat zéker níet des centrale bankiers is. In de wetenschap dat er nogal wat weerstand is tegen dat opkoopprogramma waarbij geldt dat vooral de Duitse Bundesbank – toch niet de minste – er faliekant tegen is, is zo’n uitspraak gelijk aan het opsteken van de middelvinger naar de Bundesbank en anderen. Als begeleidende tekst komen de woorden ‘fuck off’ al snel bij me op.

Nee, Draghi en de Club-Med landen zullen een unieke situatie in Europa, namelijk dat zíj de monetaire beleid bepalen waar de Bundesbank dat in feite deed in het pre-euro tijdperk, volledig uitbuiten.

En dat was niet het enige voorbeeld van middelvinger opsteken. Vorige maand nog sprak Draghi over een ‘verwachting’ dat de balans van de bank met 1.000 miljard euro – ruim 1,5 keer Nederlandse economie – zal opzwellen. Onder meer de Duitse bestuursleden van de ECB waren mordicus tegen het noemen van een ‘doel’ van 1.000 miljard euro.

Deze maand staat het er gewoon in, dat de ECB erop uit is zijn balans op te blazen. Het besluit de bewoording te veranderen was ‘niet unaniem genomen’ lees de tegenstanders mogen roepen wat ze willen, wij uit de Club Med doen het lekker toch.

En vorig jaar flikte hij hetzelfde in het Amerikaanse stadje Jackson Hole. Daar komen elk jaar de belangrijkste centrale bankiers bijeen. Hun toespraken worden altijd zeer nauwlettend in de gaten gehouden maar zeker wat ze dáár zeggen. En dus overlegde het bestuur van de ECB erover wat Draghi er zou zeggen. De Italiaan ging op weg met een door iedereen goedgekeurde speech. Maar eenmaal in de VS vertelde hij iets heel anders.

Maar wat is nu hét grote probleem met het opkopen van staatsobligaties door een centrale bank, hoor ik u denken. De reden is dat dat neerkomt op het financieren van begrotingstekorten door geld te drukken. De historie leert ons dat dat de meest directe route is naar allerlei ellende, niet in de laatste plaats almaar hogere tekorten en staatsschulden en hoge inflatie. Dát is dé reden waarom studenten monetaire economie leren dat monetaire financiering, zoals dat heet, de ergste zonde is die een centrale bank kan begaan. Als er zoiets als de tien geboden voor de centrale banken zou bestaan, zou ‘gij zult niet doen aan monetaire financiering’ op nummers 1 tot en met 5 staan, zo gevaarlijk is dat beleid. Enter Draghi. Volgens hem is het onbeperkt opkopen van staatsobligaties echter géén monetaire financiering. Ik vraag me af: als dat het niet is, wat dan wel!

Waar wij rekening moeten houden met de zwakke eurolanden op andere economische gebieden ook al gaat het tegen onze belangen in, dát is wat solidariteit in feite inhoudt, hebben centrale bankiers uit diezelfde landen in het bestuur van de ECB dus daar maling aan. Daar geldt ‘wat goed is voor ons, dat moet en we negeren andersdenkenden’. En alsof dat allemaal niet voldoende is: de ECB gaat ‘vroeg in 2015’ (ik citeer Draghi maar weer eens) besluiten wanneer staatsobligaties te gaan opkopen. 

De ECB vergadert vanaf 1 januari 2015 niet meer elke maand over monetair beleid maar nog maar acht keer per jaar. De eerste vergadering is eind januari in Frankfurt, de tweede begin maart op Cyprus. Dus ‘vroeg in 2015’ betekent januari of maart.

Wanneer de ECB ook bekend maakt staatsobligaties op grote schaal op te zullen kopen, het zal zout strooien zijn in de wonden van de Bundesbank. Gebeurt het in januari dan maakt de ECB, die gemodeleerd is op de Bundesbank en de nieuwe Bundesbank zou worden, in het hart van Duitsland in Frankfurt bekend iets te doen wat voor de Bundesbank en Duitsland grenst aan monetaire misdaad. Gebeurt het echter in maart, dan zal dat gebeuren op Cyprus, in één van die Club Med landen. Het is haast onmogelijk op een meer symbolische manier de nieuwe monetaire verhoudingen in Europa weer te geven.

En tot slot: per 1 januari gaat de ECB niet alleen minder vaak vergaderen over monetair beleid maar, door de uitbreiding van de eurozone met Litouwen, wordt ook een rotatieschema van kracht. Vanaf 1 januari zal niet iedere bestuurslid altijd mogen meestemmen over monetair beleid. Voor de President van De Nederlandsche Bank Klaas Knot betekent dat dat hij in april en oktober geen stemrecht in het ECB-bestuur zal hebben. Laat dat nou net twee maanden zijn waarin de ECB zal vergaderen over het monetaire beleid. Nederland heeft dus volgend jaar in 25 procent van de rentevergaderingen niets te zeggen! Dit is zuur voor DNB want bij de invoering van de euro was de bank verheugd. Het zou voor het eerst zijn dat DNB invloed zou krijgen op de rente. In het gulden tijdperk volgde DNB namelijk gewoon wat de Bundesbank deed (en dat heeft ons natuurlijk veel schade opgeleverd al die tijd (dit wel sarcastisch lezen aub!) maar met de komst van de euro verandert dat dus.

Naar verluidt behoort onder meer Klaas Knot, samen met twee Duitse bestuursleden, tot de groep tegenstanders van het opkopen van staatsobligaties. Uiteraard is het zo dat je, als een goed bestuurslid uiteindelijk achter elk besluit van dat bestuurslid moet staan. Maar dat verandert als je in dat bestuur niet serieus wordt genomen. Blijf je dan gewoon zitten, dan geef je in feite aan dat niet erg te vinden. Twee Duitse centrale bankiers, Jürgen Stark en Axel Weber, hebben al met dat bijltje gehakt. Zij besloten beide op te stappen in plaats van hun principes te verloochenen. Gaat Weidmann ze achterna in 2015? En Knot? Áls Weidmann zijn ontslag indient, zou dat misschien wel het begin van het einde van de euro kunnen zijn. Dus toch goed nieuws.